Wordt het sociaal Europa versterkt met een “procedure voor sociale onevenwichten” in het Europees Semester ? Daar wordt alvast ook vanuit onze FOD hard aan gewerkt. En hoewel het heel technisch klinkt, gaat het om een discussie die ook op het hoogste politieke niveau weerklank krijgt.
De FOD WASO haalt regelmatig de pers. Toch gebeurt het niet zo vaak dat onze activiteiten aan bod komen in de Spaanse krant El País. Op 23 april 2021 was dat nochtans wel het geval : “La propuesta ha sido suscrita por el Gobierno de Pedro Sánchez junto a Bélgica” titelde de krant.
Top van Porto
België en Spanje stelden in de aanloop naar de Europese Top van Porto, die op 7 en 8 mei zou plaatsvinden inderdaad een gezamenlijke “non-paper” op. De ontwerptekst daarvoor werd uitgewerkt door onze FOD, samen met de FOD Sociale Zekerheid en de beleidscellen van de bevoegde ministers en op Belgisch niveau door alle betrokken autoriteiten goedgekeurd. Vervolgens werd de tekst voorgelegd aan de Spaanse regering, die er zich met enkele kleine aanvullingen perfect in kon terugvinden. En met de handtekeningen van de premiers De Croo én Sánchez eronder kreeg “onze” non-paper ook in de Spaanse pers de nodige aandacht – meer dan in België, als we eerlijk zijn.
El País pikte er niet toevallig het voorstel uit om voor het werkgelegenheids- en sociale beleid een mechanisme te ontwikkelen dat parallel zou lopen met de procedure voor macro-economische onevenwichten, de Macroeconomic Imbalance Procedure of MIP. Die preventieve procedure werd bij het begin van de financiële crisis opgezet en moet verhinderen dat een dergelijke crisis het macro-economische evenwicht van de Economische en Monetaire Unie (EMU) overhoopzet. Elk jaar wordt in het kader van de MIP gekeken welk land het risico loopt op een dergelijk onevenwicht, en welke corrigerende maatregelen het daarvoor zou moeten nemen, die dan worden opgenomen in de Landenspecifieke Aanbevelingen. Dat zijn politiek zwaarwegende aanbevelingen vanuit Europa, voorgestelde door de Commissie en gevalideerd door de Raad.
Van bij het opzetten van die procedure in 2010 en 2011 gingen er in kringen rond de EPSCO-raad, de raad van Europese ministers van werkgelegenheid en sociale zaken, stemmen op om een soortgelijke procedure op te zetten rond sociale onevenwichten : ook die kunnen de samenhang van de EMU en de EU bedreigen. Maar de prioriteit lag zeker bij het begin van de financiële crisis elders, en de “Social Imbalances Procedure” of SIP haalde de politieke agenda niet, al hield dat denkwerk in academische kringen en onderzoeksinstellingen niet tegen.
Het juiste moment
In 2021 leken de kaarten goed te liggen om het voorstel vanonder het stof te halen : het Europees Semester dat het economisch beleid van de EU-Lidstaten omkadert was wegens Covid even stilgelegd en moest een herstart maken. De Europese Pijler van sociale rechten die in november 2017 in het Zweedse Göteborg plechtig was geproclameerd had een nieuwe impuls gekregen met een Actieplan van de Europese Commissie in maart 2021, met een concreet voorstel voor doelstellingen. En het besef dat de groene en digitale transitie die Europa in de komende jaren moet maken niet zonder een sociaal luik kan, werd breed gedragen. En dus legden Spanje en België de SIP opnieuw op tafel.
Na de Top van Porto stuurden de Belgische en Spaanse ministers van werk, Pierre-Yves Dermagne en Yolanda Díaz, ook allebei vicepremier in hun eigen regering, een brief naar de collega’s in de EPSCO-raad waarbij het voorstel voor een SIP werd toegelicht, zoals dat ondertussen opnieuw door de twee FODs en in samenwerking met de Spaanse collega’s verder was uitgewerkt. Heel wat ministers spraken hun interesse uit in het voorstel, en dat deed ook de Commissie. Ze vroegen om het voor te leggen aan het Comité van de Werkgelegenheid (EMCO) en het Comité voor de Sociale Bescherming (SPC). Het Sloveense Voorzitterschap aarzelde wat, maar het Franse Voorzitterschap dat in 2022 de fakkel zou overnemen zette de nodige stappen. Zodat in 2022 de discussie echt van start kon gaan.