Vanuit de Slovaakse hoofdstad Bratislava zal de Europese Arbeidsautoriteit (ELA in de Engelstalige afkorting) de EU-Lidstaten helpen om het vrij verkeer van werknemers in de Unie in goede banen te leiden. De FOD Werkgelegenheid was nauw betrokken bij de oprichting en de opstart van ELA en verwacht veel van het nieuwste EU-Agentschap.
Van bij zijn aantreden legde EU-Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker de nadruk op de noodzaak van een verduidelijking, verstrenging en een goede naleving van de regels op het vlak van arbeidsmobiliteit binnen de EU. Onder zijn impuls en die van Commissaris voor Werkgelegenheid Marianne Thyssen werd de detacheringsrichtlijn herzien en werd een begin gemaakt van de herziening van de richtlijn voor sociale zekerheidscoördinatie. Maar Juncker wilde meer doen dan alleen de regelgeving bijstellen: er moest ook op het terrein een verschil worden gemaakt voor de 17,5 miljoen Europeanen die in een andere Lidstaat werken dan die van hun eigen nationaliteit. In zijn jaarlijkse “State of the Union”-toespraak in september 2017 stelde hij daarom de oprichting van een Europese Arbeidsautoriteit voor:
We should make sure that all EU rules on labour mobility are enforced in a fair, simple and effective way by a new European inspection and enforcement body. It is absurd to have a Banking Authority to police banking standards, but no common Labour Authority for ensuring fairness in our single market. We will create such an Authority
Goedgekeurd in recordsnelheid
Het formele Commissievoorstel kwam er op 13 maart 2018 en werd in de werkgroep “Sociale Zaken” van de raad onderhandeld door Ria Schoofs van de FOD Werkgelegenheid en haar collega’s van de FOD Sociale Zekerheid. Ze werden bijgestaan door experten uit deze twee FOD’s. Daarnaast moest een “Advisory Group” de concrete oprichting van ELA voorbereiden. Daarin vertegenwoordigde Tom Bevers de FOD Werkgelegenheid, in nauwe samenspraak met TSW en SIOD, en de andere sociale inspectiediensten. De samenwerking tussen onze inspectiediensten en de Nederlandse collega’s werd als model voor ELA voorgesteld. Gezamenlijke of parallelle inspecties ondersteunen wordt immers één van de kerntaken van de Autoriteit. Daarnaast zal ELA ervoor zorgen dat werkgevers, werknemers of werkzoekenden die in een andere Lidstaat dan hun thuisland actief zijn de nodige informatie over wetgeving en arbeidsvoorwaarden eenvoudig kunnen terugvinden. Ook de informatie-uitwisseling tussen inspectiediensten en andere instellingen van verschillende landen behoort tot het ELA-takenpakket. De Autoriteit zal ook bemiddelen bij interpretatieverschillen over de detacheringswetgeving, en neemt ook een deel over van de EURES-werking (de uitwisseling van vacatures tussen arbeidsbemiddelingsdiensten). Tenslotte wordt ook het Platform against Undeclared Work, waar Hilaire Willems en Bart Stalpaert vanuit onze FOD aan meewerken, in ELA geïntegreerd.
Het oprichtingsvoorstel werd naar Europese normen aan een recordtempo behandeld. EURES en het bemiddelen bij interpretatieverschillen over de detacheringswetgeving leidden daarbij tot de meeste discussie. Ook de vraag of ELA een “Autoriteit” of een “Agentschap” zou worden, werd lang bediscussieerd. Maar Juncker kreeg zijn “Autoriteit”, en nadat de ministers van werk Bratislava boven Nicosia, Sofia en Riga verkozen als vestigingsplaats voor ELA werd het oprichtingsbesluit op 20 juni 2019 formeel goedgekeurd door de Europese Raad en het Europees Parlement. Op 31 juli trad ze in werking.
Kleine instellingen met grote verwachtingen
Daarmee moest het grote werk nog beginnen. Om van start te kunnen gaan duidde de Europese Commissie Jordi Curell, directeur bij DG EMPL, als interim-uitvoerend directeur aan, en werd er een “establishment team” opgezet. De 28 Lidstaten en de Commissie duidden een Management Board aan, waarin voor België Tom Bevers van de FOD Werkgelegenheid en Muriel Rabau van de FOD Sociale Zekerheid zetelen. Derde landen (Noorwegen, Zwitserland en Liechtenstein), het Europees Parlement en de sociale partners sturen waarnemers naar de Board, waaronder Véronique Willems die SMEUnited vertegenwoordigt (de koepelorganisatie waarbij in ons land Unizo is aangesloten).
Op een plechtige openingszitting van de Board met Juncker, de Slovaakse premier en de commissarissen Dombrovskis en Thyssen sprak die laatste de hoop uit dat ELA de olie zou zijn die de Interne Markt van de EU doet draaien. Een ambitieuze doelstelling voor een klein agentschap, dat in 2024 op 144 personeelsleden en op een budget van 49,5 miljoen euro kan rekenen.
Het koffieapparaat in Bratislava
De Management Board verkoos in december bijna unaniem (met één onthouding) Tom Bevers als eerste voorzitter en legde in december de prioriteiten voor 2020 vast: een kader uitwerken voor gezamenlijke inspecties en proberen een lijn te krijgen in de informatie die vooral op het internet voor mobiele werknemers en bedrijven beschikbaar is. Ook daarvoor wordt de ervaring van de FOD Werkgelegenheid ingezet: Hilaire Willems werd immers vanuit TSW naar ELA gedetacheerd en werkt daar mee aan de samenwerking tussen de inspectiediensten.
Voor onze inspectiediensten is een goede werking van ELA van groot belang: als één van de landen die het hoogste aantal gedetacheerden ontvangt is samenwerking van onze inspectiediensten met deze in andere landen onontbeerlijk, om informatie uit te wisselen of om waar nodig gezamenlijk op te treden. Snel kunnen nagaan of een onderneming die elders in Europa werd opgericht méér is dan een postbus en of de naar hier gedetacheerden echt wel eerst ook in het thuisland van het bedrijf aan de slag zijn geweest zou ook voor ons een grote stap vooruit zijn. Anderzijds is het aanbieden van correcte informatie soms een uitdaging voor ons land: de wetgeving en de collectieve arbeidsovereenkomsten vormen een complex geheel, waar een buitenlandse onderneming niet altijd eenvoudig de weg in vindt.
Voorlopig werkt ELA vanuit Brussel, terwijl het gebouw in Bratislava in orde wordt gemaakt en de nodige contracten worden afgesloten. De verhuis zal voor 2020 of begin 2021 zijn. In 2020 worden ook de eerste gezamenlijke inspecties gepland. Ondertussen zullen ook de “National Liaison Officers” of NLOs in dienst treden: vanuit elke Lidstaat zal één persoon naar ELA in Bratislava worden gedetacheerd die het aanspreekpunt wordt voor de Autoriteiten en voor de collega’s van de andere Lidstaten. Zodat, in de woorden van Marianne Thyssen, problemen waarvoor nu een lange mailuitwisseling nodig is, voortaan aan het koffieapparaat in de Slovaakse hoofdstad kunnen worden geregeld. Karel De Ridder, directeur-generaal bij de RSZ maar ook in de FOD Werkgelegenheid geen onbekende, zal de NLO worden voor België.