Vandaag (3 september 2012) trekken de leerlingen opnieuw naar school …. maar ook veel werknemers gaan weer aan het werk.
Na de traditioneel rustige zomermaanden bereiden de werknemers zich opnieuw voor op het leven van alledag, strakke deadlines, en een evenwicht tussen het beroeps- en privéleven, enz. De meeste werknemers gaan graag naar hun job. Voor sommigen is dat niet zo: zij gaan elke dag weer met lood in de schoenen naar het werk.
Psychosociale risico’s zijn allerhande beroepsrisico’s die de fysieke integriteit en de mentale gezondheid van de loontrekkenden bedreigen en die bijgevolg een weerslag hebben op de goede werking van de ondernemingen.
Ze treffen alle werknemers, zowel bovenaan als onderaan de hiërarchie; ze uiten zich in de vorm van stress, ernstige conflicten, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag, een verslechtering van het werkklimaat, burn-out, zelfmoord, enz.
Ze hebben te maken met de werkomstandigheden, de arbeidsorganisatie, de beheers- en managementtechnieken en de sociaal-economische context.
Het is belangrijk zich te wapenen tegen psychosociale risico’s omdat deze zowel nefast zijn voor de werknemer (hoofdpijn, slaapstoornissen, hoge bloeddruk, depressie, enz) als voor de onderneming (daling van de productiviteit en van de kwaliteit van het werk). De psychosociale risico’s veroorzaken dus een hogere kostprijs voor de gezondheid en de veiligheid van de werknemers, voor de onderneming en onze samenleving.
Het is een feit dat een aangename werkomgeving en goede arbeidsrelaties ertoe bijdragen dat de werknemers zich beter voelen, efficiënter werken en gezonder zijn.
Wat is de omvang van de PSR in België?
Op basis van de Belgische nationale enquête over 4000 werknemers die in 2010 in samenwerking met de Europese Stichting van Dublin werd gevoerd:
- hebben 3 werknemers op 10 (28%) meestal of altijd te maken met stress op het werk. Deze verhouding is identiek voor mannen en vrouwen, verschilt weinig volgens de leeftijdscategorieën en treft alle activiteitsectoren en alle beroepen.
- In de loop van de afgelopen maand had 13% van de werknemers te lijden onder verbaal geweld en 7% onder bedreigingen of vernederend gedrag.
- In de loop van de afgelopen 12 maanden kreeg 9% te maken met intimidatie of pesterijen en 3% met fysiek geweld.
En toch … het probleem van de psychosociale risico’s kan aangepakt worden.
Praat erover
Voel je je gestresseerd? Word je gepest? Ben je constant uitgeput? Heb je een conflict met een collega? Hinderen de problemen op het werk je in je privéleven? Denk je aan zelfmoord? Blijf er vooral niet mee zitten en praat erover!
Heb je een probleem op het werk, ga er dan over praten met de betrokken persoon of personen.
Vertel rustig en expliciet wat je voelt; zo kan het probleem vaak opgelost worden:
- de dader van de feiten is zich niet altijd bewust van de gevolgen van zijn gedrag.
- de arbeidsomstandigheden kunnen verbeterd worden.
Lost dit het probleem niet op, dan staan er specifieke personen klaar om er met jou over te praten. Het feit dat haast één werknemer op 5 niet weet tot wie hij zich moet richten als hij te maken krijgt met psychosociale risico’s, toont aan dat het belangrijk is dat deze actoren beter bekend moeten worden.
De leidinggevenden kunnen bijvoorbeeld helpen door maatregelen te nemen om de arbeidsomstandigheden te verbeteren of om het ongewenste gedrag in de kiem te smoren. En als het probleem bij de leidinggevende zelf ligt en deze de situatie niet wil of kan oplossen, dan kunnen andere mensen je helpen:
- Binnen de organisatie
- De vertrouwenspersoon:
Deze persoon wordt aangeduid binnen de onderneming en oefent deze functie uit naast zijn gewone taken. De aanstelling van een vertrouwenspersoon binnen een onderneming is niet verplicht, maar wordt wel sterk aanbevolen. Over het algemeen maakt de vertrouwenspersoon deel uit van het bedrijf waardoor hij een goede kennis heeft van het reilen en zeilen binnen het bedrijf. Hij/zij is het eerste aanspreekpunt in geval van relationele moeilijkheden op het werk (conflicten, pesterijen …). De vertrouwenspersoon luistert in alle vertrouwen naar jou en is gebonden door het beroepsgeheim; hij/zij geeft raad en zoekt naar oplossingen, samen met de persoon die lijdt onder de psychosociale risico’s. Deze persoon kan een verzoening organiseren of een informele procedure opstarten, zoals bij wet bepaald. - De preventieadviseur voor psychosociale aspecten op het werk:
Deze preventieadviseur is een verplicht aan te stellen expert, die de werkgever en de werknemers raad geeft over de preventie van psychosociale risico’s op het werk. Hij/zij kan deel uitmaken van een interne of externe dienst voor preventie en bescherming op het werk. Deze persoon is gebonden door het beroepsgeheim; je kan hem/haar in alle vertrouwen je verhaal vertellen. Hij/zij geeft raad om tot een oplossing te komen. Deze persoon kan een verzoening tussen de partijen organiseren of een formele procedure opstarten, zoals bij wet bepaald. - De arbeidsgeneesheer
Deze waakt over de gezondheid van de werknemers op het werk; indien er reden is tot bezorgdheid, informeert hij je en helpt hij je. Als je gezondheidsproblemen hebt die gelinkt zijn aan de werksituatie, kan je bij hem terecht. De contactgegevens van de arbeidsgeneesheer moeten in het arbeidsreglement staan. - De vakbond
Sommige problemen kunnen door de vakbondsafgevaardigde aangekaart worden in het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) dat eventueel organisatorische maatregelen kan voorstellen.
- De vertrouwenspersoon:
- Buiten de organisatie
Als je er niet in slaagt je probleem intern op te lossen, kan je je ook wenden tot:- De arbeidsinspectie
De arbeidsinspectie (officieel “Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk”) adviseert de werkgevers over welzijn op het werk en kijkt toe op de toepassing van de reglementering. De dienst treedt op als de tussenkomst van de preventieadviseur niet tot een oplossing heeft geleid en kan de werkgever ertoe verplichten maatregelen te nemen. - Andere mogelijkheden…
Het is ook steeds mogelijk een beroep te doen op je huisarts, de politie of het arbeidsauditoraat.
- De arbeidsinspectie
De dialoog is de beste oplossing
Het aantal aanvragen om een informele tussenkomst om een moeilijke situatie op te lossen, ligt gemiddeld 6 tot 7 keer hoger dat het aantal formele klachten.
Dit wordt verklaard door het feit dat de informele procedure soms doeltreffender is dan de formele procedure.
Dit lijkt te maken te hebben met het concept “klacht” zelf dat bij de formele procedure verwachtingen schept bij de aanklager en leidt tot een defensieve houding bij de persoon die wordt aangeklaagd, hetgeen de situatie zodanig op de spits kan drijven dat elke samenwerking onmogelijk wordt voor de betrokkenen.
Een campagne om de werknemers en de werkgevers te sensibiliseren
Vanaf de maand september zal een sensibiliseringscampagne voor het grote publiek van start gaan aan de hand van 2 TV-spots, folders en affiches bij de huisdokters en de arbeidsgeneesheren; daarnaast wordt er ook een website opgericht: www.voeljegoedophetwerk.be. De doelstelling van deze campagne bestaat erin een mentaliteitsverandering tot stand te brengen en de mensen bewust te maken van de noodzaak om actie te ondernemen inzake psychosociale risico’s.
Door zich te richten tot het grote publiek (waaronder de werknemers), bestaat de doelstelling erin de mensen te SENSIBILISEREN inzake de psychosociale risico’s, hen ertoe aan te zetten aandacht te hebben voor de tekenen die soms moeilijk te herkennen zijn, maar die –wanneer er geen aandacht aan wordt geschonken- pathologisch kunnen worden: men moet vermijden in een negatieve spiraal terecht te komen.
Het werk is een barometer van het welzijn in onze samenleving: Zich goed voelen op het werk staat vaak gelijk aan zich goed voelen in het leven. Het werk is natuurlijk niet alles in het leven, maar wanneer daar iets fout loopt, straalt dit af op de rest. Als de druk op het werk te groot wordt, wordt dit merkbaar op alle vlakken van het leven.
De campagne wil dan ook de nadruk leggen op de noodzaak om de PSR te voorkomen. Aandacht schenken aan de eerste tekenen en praten wanneer de werkduur te groot wordt, is zorg dragen voor de kwaliteit van het werk van iedereen en de levenskwaliteit.
In een tweede fase zal in 2013 een praktische gids worden ontwikkeld voor de werkgevers, de leden van de hiërarchie, de HRM en de vertegenwoordigers/-sters van het personeel (in samenwerking met de vakbonden en de VBO). Voor deze personen zullen er ook sensibiliseringssessies en opleidingen worden georganiseerd.