1989 - Werkbelevingsonderzoek in een algemeen ziekenhuis

Hoofdthema

Ergonomie

DiOVA heeft een lange traditie van praktijkgericht onderzoek op het gebied van de ergonomie. In de jaren '60 is fundamenteel onderzoek gefinancierd. Het werd uitgevoerd door het departement industriële psychologie van de ULB. In de jaren '70 is onderzocht op welke manier ergonomische kennis zou kunnen doordringen tot op de werkvloer.

Vanaf de jaren '80 zijn initiatieven genomen om te sensibiliseren, ervaring op te doen met analysemethoden, praktijkgerichte publicaties te verspreiden en interventies op het terrein te ondersteunen.

Subthema

Analysemethoden

In de loop van de jaren '80 is geëxperimenteerd met verschillende methoden voor het analyseren van de arbeidsomstandigheden. In Frankrijk zijn observatiemethoden ontwikkeld. Voor de verzorgingssector is een hulpmiddel ontwikkeld voor een participatieve risicoanalyse. En er is ervaring opgedaan met een Nederlandse vragenlijst om de werk- en gezondheidsbeleving van werknemers in kaart te brengen.

Deze fiche stelt het werkbelevingsonderzoek in een algemeen ziekenhuis voor.

Timing

Afgewerkt 1989

Opdrachtgever

Instituut voor Verbetering van de Arbeidsvoorwaarden (IVA) (nu: DiOVA)

Onderzoeksteam

Hugo D'Hertefelt & Jan Van Gasse

Onderzoeksopzet

Het in kaart brengen van de werk- en gezondheidsbeleving van het personeel van een algemeen ziekenhuis met behulp van de Nederlandse Vragenlijst Arbeid en Gezondheid.

Resultaten

Het onderzoek gebeurt met de Nederlandse Vragenlijst Arbeid en Gezondheid. Deze is eind van jaren '70 ontwikkeld door het Nederlands Instituut voor Preventieve Gezondheidszorg. De vragenlijst bestaat uit ongeveer 140 vragen over de volgende onderwerpen:

  • Werkbelasting: fysieke en mentale inspanningen en vermoeidheid. 
  • Gezondheid: gezondheidsklachten of aandoeningen, medicijngebruik, behandeling bij een arts, ziekteafwezigheid.
  • Materiële arbeidsomstandigheden: fysische omgeving, veiligheid, sanitaire en andere voorzieningen.
  • Werkinhoud- en organisatie: zelfstandigheid, afwisseling, problemen met de taak.
  • Werkrelaties: onderlinge sfeer, omgang met leiding en collega's, samenwerking, overleg, informatie.
  • Werkkring: werkzekerheid, vooruitzichten, loon, relatie werk-privé.

Aan het voortraject van de enquête is veel zorg besteed. Een paritaire begeleidingsgroep bespreekt de verschillende stappen die moeten worden genomen. De onderzoekers stellen het personeel zowel mondeling als schriftelijk op de hoogte van het doel en de werkwijze van de enquête.

Het invullen van de vragenlijst gebeurt in de werktijd tijdens invulsessies. Het tijdstip ervan is zorgvuldig gekozen in overleg met de afdelingsverantwoordelijken en in functie van de piek- en dalmomenten op de afdelingen. In totaal vullen 360 personeelsleden de vragenlijst in. Dit is 91 % van het totale personeelsbestand.

Een van de voornaamste bevindingen van het onderzoek is dat gezondheidsklachten sterk samenhangen met de ervaren werkbelasting en met andere aspecten van het werk. Dit resultaat ligt in het verlengde van eerder Nederlands onderzoek met de VAG. Klachten over gezondheid en werkbelasting kunnen een voorbode zijn van arbeidsongeschiktheid en uitval uit het werk.
Het project toont aan dat degelijk uitgevoerd werkbelevingsonderzoek een ernstige vorm van risicoanalyse kan zijn.

Het natraject van het onderzoek in het Vlaamse algemeen ziekenhuis bestond uit:

  • Communicatie van de enquêteresultaten.
    Beknopt rapport aan alle personeelsleden, uitgebreid verslag ter inzage op de afdelingen.
  • Suggesties voor verbetering.
    Een vormingsmedewerker voert gesprekken met alle verantwoordelijken van de afdelingen.
  • Opstellen globaal actieplan.
    Enkele voorbeelden: hernieuwde aandacht voor tiltechnieken en -hulpmiddelen op de revalidatieafdeling, uitbouw daghospitaal om de werklast op bepaalde verpleegafdelingen te verminderen.

Publicaties

  • D'Hertefelt, H., & Van Gasse, J. (1989). Vinger aan de pols. Verslag van een onderzoek naar de werkbeleving in een algemeen ziekenhuis, Nieuwsbrief IVA, Nr. 22, 1-6.
  • D'Hertefelt, H., & Van Gasse, J. (1989). De werkbeleving in een algemeen ziekenhuis, Acta Hospitalia, 29 (1), 29-39.
  • D'Hertefelt, H., & Van Gasse, J. (1989). De werkbeleving in een algemeen ziekenhuis, Brussel: IVA.

Deze documenten zijn te verkrijgen bij
Algemene Directie Humanisering van de Arbeid (HUA)
Directie Onderzoek Verbetering Arbeidsomstandigheden (DiOVA)
hugo.dhertefelt@meta.fgov.be

Bijkomende inlichtingen

Indien u meer informatie wenst over dit onderzoek of de publicaties, neem dan contact op met de Directie van het Onderzoek over de Verbetering van de Arbeidsomstandigheden (DIOVA), E. Blerotstraat 1 - 1070 Brussel, alain.piette@werk.belgie.be.