Schorsingen van de arbeidsovereenkomst - Oorzaken van schorsing in hoofde van de werknemer

In bepaalde omstandigheden dan wel naar aanleiding van bepaalde gelegenheden in hoofde van de werknemer, wordt de uitvoering van de arbeidsovereenkomst geschorst. De belangrijkste worden hieronder toegelicht.

Ziekte en ongeval  

De uitvoering van de arbeidsovereenkomst wordt geschorst gedurende de periode van arbeidsongeschiktheid die het gevolg is van ziekte of ongeval. Op de werknemer rusten een aantal verplichtingen in dit kader. In principe behoudt de werknemer zijn recht op loon gedurende een welbepaalde periode. Dit recht verschilt naargelang het gaat om een ziekte of ongeval van gemeen recht dan wel een arbeidsongeval of beroepsziekte en naargelang het statuut van de werknemer (werkman of bediende).

Gedeeltelijke werkhervatting na een periode van arbeidsongeschiktheid. 

Zwangerschap en bevallingsverlof  

Verschillende omstandigheden die gelinkt zijn aan zwangerschap en moederschap kunnen een schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst met zich meebrengen: 

• Het recht op afwezigheid wegens prenataal geneeskundig onderzoek 
• Het moederschapsverlof 
• Werkverwijdering van de werkneemster die zwanger is of die borstvoeding geeft 
• Borstvoedingspauzes 

Klein verlet (kort verzuim)   

De werknemer heeft het recht afwezig te zijn van het werk, met behoud van zijn normaal loon, ter gelegenheid van familiegebeurtenissen, voor de vervulling van staatsburgerlijke verplichtingen of van burgerlijke opdrachten en in geval van verschijning voor het gerecht. Tijdens deze afwezigheid wordt de arbeidsovereenkomst geschorst. De precieze gebeurtenissen die vallen onder dit recht en de toegelaten duur van de afwezigheid worden verder opgesomd in uitvoeringsreglementering. Deze bepalingen moeten minimaal worden gerespecteerd. Het gaat hier bijvoorbeeld om het huwelijk van de werknemer, het overlijden van familieleden, het deelnemen aan een jury…

Om het recht op loon te behouden, moet de werknemer zijn werkgever vooraf verwittigen van zijn afwezigheid. Indien dit niet mogelijk is, moet hij de werkgever zo spoedig mogelijk op de hoogte brengen. Hij moet het verlof gebruiken voor het doel waarvoor het is toegekend.

Bij individuele overeenkomst of bij CAO kan het aantal betaalde afwezigheidsdagen per gebeurtenis worden verhoogd of kunnen bijkomende gevallen van toegelaten afwezigheden worden voorzien. 

Verlof om dwingende redenen   

De werknemer heeft het recht om van het werk afwezig te zijn omwille van een niet te voorziene, los van het werk staande gebeurtenis die zijn dringende en noodzakelijke tussenkomst vereist, en dit voor zover de uitvoering van de arbeidsovereenkomst deze tussenkomst onmogelijk maakt.

Zorgverlof 

De werknemer heeft het recht om van het werk afwezig te zijn gedurende maximaal vijf, al dan niet aaneensluitende, dagen per kalenderjaar, met het oog op het verlenen van persoonlijke zorg of steun aan een gezinslid of een welbepaald familielid dat om een ernstige medische reden behoefte heeft aan aanzienlijke zorg of steun. Deze dagen zorgverlof worden aangerekend op het verlof wegens dwingende redenen (zie hiervoor). 

Verloren arbeidsuren (gewaarborgd dagloon)   

In bepaalde gevallen behoudt de werknemer, die geschikt was om te werken op het ogenblik dat hij zich naar het werk begaf, het recht op zijn normaal loon voor een volledige arbeidsdag, hoewel hij zijn dagtaak geheel of gedeeltelijk niet heeft kunnen vervullen door omstandigheden onafhankelijk van zijn wil.   

Jaarlijkse vakantie  

De jaarlijkse vakantie, zowel de collectieve (sluiting van de onderneming gedurende deze periode), als de individuele, schorst de uitvoering van de arbeidsovereenkomst. De wetgeving kent een aantal vakantiedagen toe aan de werknemer onder bepaalde voorwaarden. De werknemer heeft gedurende deze periode in principe recht op vakantiegeld. De modaliteiten van toekenning verschillen naargelang de werknemer werkman dan wel bediende is.

Overeenkomstig de reglementering met betrekking tot het recht op jaarlijkse vakantie mogen bepaalde dagen van arbeidsonderbreking, waaronder arbeidsongeschiktheid wegens ziekte of ongeval, niet aangerekend worden als jaarlijkse vakantiedagen. In geval van samenloop van deze dagen met jaarlijkse vakantie zal de uitvoering van de arbeidsovereenkomst dan ook niet geschorst zijn wegens jaarlijkse vakantie, maar op grond van een andere oorzaak.

De werknemer die arbeidsongeschikt wordt wegens ziekte of ongeval tijdens zijn jaarlijkse vakantie moet aan een aantal bijzondere verplichtingen voldoen.

Bijkomende informatie   

De reglementering met betrekking tot het recht op jaarlijkse vakantie valt onder de bevoegdheid van de Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid (bedienden) en de Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie (werklieden). Voor vragen hierover kan u contact opnemen met deze bevoegde diensten.  

Loopbaanonderbreking en tijdskrediet 

De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 103 gesloten in de schoot van de Nationale Arbeidsraad voorziet een regime van tijdskrediet, loopbaanvermindering en landingsbanen.  

Enkel een volledige onderbreking van de beroepsactiviteit in het kader van dit regime maakt een schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst uit.    

Thematische verloven 

Om het hoofd te kunnen bieden aan bepaalde gebeurtenissen, heeft de werknemer de mogelijkheid om van zijn werk afwezig te blijven. Naar aanleiding hiervan wordt zijn arbeidsovereenkomst geschorst in de gevallen waarin hij opteert voor een vorm van volledige onderbreking van zijn beroepsactiviteit. Het betreft:

• Ouderschapsverlof  

De werknemer heeft de mogelijkheid om van zijn werk afwezig te blijven om voor zijn kind te zorgen. 

• Palliatief verlof 

De werknemer heeft de mogelijkheid om van zijn werk afwezig te blijven om een vorm van medische, sociale, administratieve en psychologische bijstand te verlenen, alsook zorgen toe te dienen aan een persoon die aan een ongeneeslijke ziekte lijdt en zich in de palliatieve fase bevindt. 

• Verlof voor medische bijstand of verzorging van een familielid of een gezinslid dat zwaar ziek is 
   
• Verlof voor mantelzorg

Geboorteverlof 

Ter gelegenheid van de geboorte van zijn kind heeft de werknemer het recht om gedurende twintig dagen van zijn werk afwezig te zijn binnen vier maanden te rekenen vanaf de dag van de bevalling (voor geboortes vanaf 1 januari 2023). 

Adoptieverlof  

De werknemer die in het kader van een adoptie een kind in zijn gezin onthaalt, heeft recht op adoptieverlof.  

Pleegouderverlof

De werknemer die is aangesteld als pleegouder en die naar aanleiding van een plaatsing in het kader van langdurige pleegzorg een minderjarig kind in zijn gezin onthaalt, heeft recht op pleegouderverlof.

Pleegzorgverlof  

De werknemer die is aangesteld als pleegouder heeft het recht om van het werk afwezig te zijn voor de vervulling van verplichtingen en opdrachten of om het hoofd te bieden aan situaties die voortvloeien uit de plaatsing van een persoon in zijn gezin. De duur van de afwezigheid mag 6 dagen per jaar niet overschrijden.

Staking en uitsluiting (lock-out) 

De staking en de uitsluiting of lock-out (dit is de sluiting van de onderneming door de directie om druk uit te oefenen op personeel dat staakt of dat dreigt met staking) zijn door de hoven en rechtbanken erkend als oorzaken van schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst.  

Verlof zonder wedde  

De werkgever en de werknemer kunnen steeds onderling overeenkomen om de arbeidsovereenkomst tijdelijk te schorsen. In dat geval komt het aan de partijen toe alle modaliteiten te bepalen waarover zij akkoord zijn. Tijdens de periode van verlof zonder wedde is de werkgever niet verplicht het loon uit te betalen en geniet de werknemer geen enkele vorm van bescherming in geval van ontslag. Bovendien heeft dit systeem gevolgen voor de rechten van de werknemer op vlak van sociale zekerheid, meer bepaald in het kader van de ziekteverzekering en de werkloosheidsverzekering.

Politiek mandaat   

Indien de werknemer politiek verlof opneemt voor de uitoefening van bepaalde politieke mandaten (zoals bijvoorbeeld zetelen als gemeenteraadslid) wordt de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst geschorst. De maximale duur van het politiek verlof en de na te leven formaliteiten worden verder wettelijk bepaald en hangen af van het uitgeoefende ambt of mandaat. 

Zittingen in arbeidshoven en –rechtbanken  

De uitvoering van de arbeidsovereenkomst wordt geschorst gedurende de tijd die de werknemer nodig heeft om te zetelen als raadsheer of rechter in sociale zaken in de arbeidshoven en -rechtbanken.

Deze afwezigheden geven geen recht op loon ten laste van de werkgever. De raadsheren en de rechters in sociale zaken ontvangen presentiegelden ten laste van de Belgische Staat.

Sociale promotie en betaald educatief verlof  

De uitvoering van de arbeidsovereenkomst wordt geschorst tijdens de periodes waarin de werknemer afwezig is om lessen te gaan volgen in het kader van de sociale promotie of van het betaald educatief verlof.

De werknemer heeft recht op een vergoeding voor sociale promotie en op zijn normaal loon voor het betaald educatief verlof, loon waarvan het bedrag later zal terugbetaald worden aan de werkgever.

Bijkomende informatie   

Ingevolge de zesde staatshervorming werd de bevoegdheid over deze materie opgesplitst. De regels met betrekking tot het individuele arbeidsrecht (bv. recht op afwezigheid op het werk, bescherming tegen ontslag...) blijven wel federaal. Het systeem van betaald educatief verlof zelf (soorten opleidingen, aantal uren per soort opleiding, terugbetalingsbedrag...) werd evenwel geregionaliseerd. 

Voorlopige hechtenis  

De uitvoering van de overeenkomst wordt van rechtswege geschorst gedurende de periode waarin de werknemer afwezig is wegens voorlopige hechtenis, zijnde gevangenzetting van een verdachte vóór een definitieve veroordeling. De werkgever betaalt tijdens deze afwezigheid geen loon.

Opmerking: indien de vrijheidsberoving van de werknemer geen voorlopig karakter (meer) heeft, bijvoorbeeld in geval van effectieve gevangenisstraf na definitieve veroordeling, is er geen sprake van schorsing van de arbeidsovereenkomst.