Verplichtingen van de werkgever en de werknemer

Op deze pagina

    Algemene verplichtingen en aansprakelijkheid van de werknemer

    Algemene verplichtingen van de werknemer   

    De werknemer is verplicht:

    • zijn werk zorgvuldig, eerlijk en nauwkeurig te verrichten op de tijd, plaats en wijze zoals is overeengekomen;
    • te handelen volgens de bevelen en de instructies die hem worden gegeven door de werkgever, zijn lasthebbers of zijn aangestelden, met het oog op de uitvoering van de overeenkomst;
    • zowel gedurende de overeenkomst als na het beëindigen daarvan, zich ervan te onthouden fabrieksgeheimen, zakengeheimen of geheimen in verband met persoonlijke of vertrouwelijke aangelegenheden, waarvan hij in de uitoefening van zijn beroep kennis kan hebben, bekend te maken of daden van oneerlijke concurrentie te verrichten of daaraan mede te werken. Na het einde van de overeenkomst kan concurrentie tegenover de ex-werkgever verboden worden indien ze in strijd met een concurrentiebeding wordt bedreven.
    • zich te onthouden van al wat schade kan berokkenen aan zijn eigen veiligheid, aan die van zijn medewerknemers, van de werkgever en van derden;
    • het hem toevertrouwde arbeidsgereedschap en de ongebruikte grondstoffen in goede staat aan de werkgever terug te geven.

    In bepaalde gevallen moet de werknemer ook de goede uitvoering van zijn verplichtingen waarborgen door een geldsom als waarborg te geven. Men spreekt hier van een borgtocht.  

    Disciplinaire macht van de werkgever 

    Indien de werknemer zijn verplichtingen niet naleeft, kunnen er door de werkgever eventueel strafmaatregelen worden toegepast.  Het kan hier gaan om een verwittiging, een boete, een terechtwijzing, … .

    Deze sancties en de tekortkomingen die zij bestraffen dienen verplicht opgenomen te zijn in het arbeidsreglement.

    Indien de sanctie uit een geldboete bestaat, mag deze worden ingehouden op het loon. Het totaal van de opgelopen geldboete mag evenwel niet meer bedragen dan 1/5 van het loon.

    Aansprakelijkheid van de werknemer 

    Het is mogelijk dat de werknemer tijdens de uitvoering van de arbeidsovereenkomst een fout begaat die schade berokkent aan de werkgever of aan een derde (een andere werknemer, een klant van de werkgever, …).  In deze twee gevallen is de burgerlijke aansprakelijkheid van de werknemer beperkt.

    Aansprakelijkheid van de werknemer ten opzichte van de werkgever 

    De werknemer is enkel aansprakelijk voor schade die veroorzaakt werd door bedrog, een zware fout of een lichte fout die eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomt.

    • Bedrog:  houdt een opzettelijke fout in die steeds de wil veronderstelt om te schaden.

    Voorbeelden: diefstal, oplichting, opzettelijke vernieling.

    • Zware fout: houdt een fout in die zo groot en buitensporig van aard is dat ze onvergeeflijk is in hoofde van diegene die ze begaat.

    Voorbeelden: roken in een lokaal waar ontvlambare materialen zijn opgeslagen ondanks een verbodsteken, ondanks een signalisatiebord toch onder een brug rijden met een te hoge vrachtwagen, … .

    • Lichte fout die gewoonlijk voorkomt: houdt een fout in die een normaal aandachtige persoon niet zou begaan.  De fout moet een repetitief karakter hebben.

    Voorbeelden:  ten gevolge van onoplettendheid begaat een werknemer herhaaldelijk vergissingen in de kassa van een winkel.. De werknemer is niet aansprakelijk voor een tekort in de kassa wanneer deze fout zich niet frequent voordoet.

    De werknemer is niet aansprakelijk is voor de beschadigingen en de sleet toe te schrijven aan het regelmatig gebruik van het voorwerp (arbeidsgereedschap, een bedrijfsvoertuig dat hem ter beschikking werd gesteld ...), noch voor het toevallig verlies ervan.

    Wanneer de werknemer aansprakelijk wordt gesteld, moet hij de schade, veroorzaakt aan de werkgever, vergoeden. Het bedrag van de schadevergoeding moet vastgesteld worden in onderling akkoord tussen de partijen (of, bij gebrek aan akkoord door de rechter)  en enkel na de feiten die de aansprakelijkheid van de werknemer hebben teweeggebracht. De vastgestelde schadevergoeding kan ingehouden worden op het loon van de werknemer met een maximum evenwel van 1/5 van dat loon.   Deze beperking is niet van toepassing wanneer de werknemer bedrog heeft gepleegd.

    Aansprakelijkheid van de werknemer ten opzichte van derden 

    Onder derden wordt verstaan, elke persoon die geen partij is bij de arbeidsovereenkomst, d.w.z. elke andere persoon dan de werkgever. Het kan dus zowel gaan om een andere werknemer van de onderneming, als om een persoon vreemd aan de onderneming.

    De burgerlijke aansprakelijkheid is eveneens beperkt tot het geval van opzettelijke fout, zware fout en lichte gewoonlijke fout.

    Deze regel heeft enkel de beperking van de aansprakelijkheid van de werknemer zelf op het oog. De werkgever blijft burgerlijk aansprakelijk voor elke schade die aan een derde wordt berokkend door om het even welke fout van de werknemer. 

    Algemene verplichtingen van de werkgever  

    De werkgever is verplicht:

    • de werknemer te doen arbeiden op de wijze, tijd en plaats zoals is overeengekomen, inzonderheid door het ter beschikking stellen van de voor de uitvoering van het werk nodige hulp, hulpmiddelen en materialen;
       
    • te zorgen dat de arbeid wordt verricht in behoorlijke omstandigheden met betrekking tot de veiligheid en de gezondheid van de werknemer en dat hem bij een ongeval de eerste hulp verstrekt kan worden;
       
    • het loon te betalen op de wijze, tijd en plaats zoals is overeengekomen;
       
    • de werknemer behoorlijk te huisvesten en gezond en voldoende voedsel verstrekken ingeval hij de verbintenis heeft aangegaan om hem kost en inwoning te verschaffen;
       
    • de werknemer de nodige tijd te geven om zijn geloofsplichten, evenals zijn burgerlijke verplichtingen die uit de wet voortvloeien te vervullen;
       
    • de nodige zorg en aandacht te wijden aan het onthaal van de werknemers en van de jeugdige werknemers in het bijzonder;
       
    • te zorgen voor het arbeidsgereedschap dat aan de werknemer toebehoort evenals voor de persoonlijke voorwerpen die door deze laatste in bewaring moeten worden gegeven; in geen geval mag de werkgever dat arbeidsgereedschap of die persoonlijke voorwerpen weigeren terug te geven;
       
    • om op kosteloze wijze aan de werknemer de opleiding aan te bieden wanneer die noodzakelijk is om het werk uit te voeren waarvoor hij werd in dienst genomen en wanneer die door de werkgever moet worden aangeboden met toepassing van een wettelijke regeling of van een collectieve arbeidsovereenkomst; 

    • schriftelijk of elektronisch en op een gemotiveerde manier antwoorden op het verzoek geformuleerd door de werknemer betreffende een tewerkstellingsvorm die voorspelbaardere en zekerdere arbeidsvoorwaarden biedt. 

    Behalve indien de wetgeving het mogelijk maakt, kan een werkgever zijn werknemer niet verbieden om buiten zijn werkrooster te werken voor een of meerdere andere werkgevers. De werkgever mag de werknemer ook niet aan een nadelige behandeling onderwerpen om deze reden. 

    Verplicht akkoord ingeval van wijziging van de overeenkomst  

    De arbeid moet worden uitgevoerd onder de voorwaarden, op de tijd en plaats zoals is overeengekomen. De werknemer of de werkgever moet het akkoord hebben van de andere om die voorwaarden te wijzigen.

    Eenzijdige wijzigingen (d.w.z. doorgevoerd door een partij zonder hiervoor het akkoord te hebben van de andere partij) zijn in principe verboden, met uitzondering evenwel ingeval van de toepassing van een clausule in de overeenkomst die toestaat aan de werkgever om  eenzijdig bijkomende overeengekomen bestanddelen te wijzigen. Een dergelijke clausule mag evenwel in geen geval betrekking hebben op essentiële bestanddelen voorzien in de arbeidsovereenkomst (zoals de functie of het loon).  

    Bij gebreke aan dergelijke clausule hebben noch de werknemer, noch de werkgever het recht om eenzijdig wijzigingen aan te brengen aan de overeenkomst, ongeacht of het hierbij gaat om bijkomende of essentiële bestanddelen.  De werkgever die in dat geval eenzijdig een essentieel overeengekomen bestanddeel in belangrijke mate zou wijzigen, zou kunnen worden beschouwd als degene die op onregelmatige wijze de arbeidsovereenkomst beëindigt (handelingen die gelijkstaan met contractbreuk).