Politiek verlof

Voorstelling 

Het politiek verlof geeft aan werknemers uit de privé-sector de mogelijkheid van het werk afwezig te zijn om een politiek mandaat uit te oefenen. Iedere werknemer uit de privé-sector kan, onder de hierna volgende voorwaarden, politiek verlof nemen. Werknemers uit de publieke sector en werknemers tewerkgesteld in onderwijsinrichtingen van de vrije gesubsidieerde sector vallen niet onder deze regeling.

De werknemers die lid zijn van een provincieraad, een districtsraad, een gemeenteraad, de gemeenschappelijke gemeenschapscommissie, de Vlaamse gemeenschapscommissie, de Franse gemeenschapscommissie, een raad voor maatschappelijk welzijn, van de Raad van de Duitstalige Gemeenschap of die het ambt bekleden van voorzitter van een van die instellingen of lid zijn van hun uitvoerend college, hebben recht op een politiek verlof om hun mandaat of ambt uit te oefenen.

Duur en formaliteiten 

De maximale duur van het politiek verlof en de na te leven formaliteiten hangen af van het uitgeoefende ambt of mandaat.

Voor sommige ambten of mandaten hangt de maximale duur van het politiek verlof bovendien af van de plaats waar de betrokken politieke organen gelegen zijn. 

Ambten of mandaten op gemeentelijk niveau 

Regeling voor de gemeenten van het Waalse Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Voeren en de zes Vlaamse randgemeenten

• Burgemeester, schepen, voorzitter of lid van het bureau van de districtsraden, OCMW-voorzitter 

Het politiek verlof voor de werknemer die het mandaat of ambt van burgemeester, schepen, voorzitter of lid van het bureau van de districtsraden of OCMW-voorzitter uitoefent, mag enkel worden gebruikt voor het vervullen van de opdrachten die rechtstreeks voortvloeien uit de uitoefening van dit mandaat of ambt. De betrokken werknemer moet aan zijn werkgever bij de aanvang het bewijs leveren van het bestaan van zijn mandaat of ambt.

Deze werknemers krijgen de keuze tussen twee formules. Binnen eenzelfde mandaat of ambt kunnen beide formules afwisselend worden opgenomen:

• ofwel blijft hij als werknemer gewoon verder werken en kan hij gedurende maximaal twee arbeidsdagen per week van het werk afwezig zijn;
   
• ofwel schorst hij de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst tijdens de uitoefening van zijn mandaat. Dit recht wordt slechts toegekend voor de uitoefening van één enkel mandaat of ambt.

Kiest de werknemer voor de eerste formule, dan brengt hij zijn werkgever op de hoogte van de dagen waarop hij van het werk afwezig zal zijn; dit gebeurt ten laatste de woensdag van de week die de week van zijn afwezigheid voorafgaat. Ingeval van overmacht (ook ingeval de afwezigheidsdagen reeds zouden gepland zijn), brengt de werknemer zijn werkgever zo spoedig mogelijk op de hoogte.

Opteert hij voor de tweede formule, dan brengt hij zijn werkgever schriftelijk op de hoogte van de datum waarop de schorsing een aanvang zal nemen evenals van de duur ervan. De duur van de schorsing bedraagt ten minste twaalf maanden. Binnen eenzelfde mandaat of ambt kan het verlof meermaals worden opgenomen met of zonder onderbreking tussen de schorsingsperiodes en telkens voor een duur van ten minste twaalf maanden. Bij de aanvang van de uitoefening van zijn mandaat of ambt brengt de werknemer zijn werkgever op de hoogte ten laatste op de datum waarop de schorsing begint te lopen; gaat het om een hernieuwing van de schorsing of om een schorsing die begint te lopen tijdens de uitoefening van het mandaat of ambt, dan licht de werknemer zijn werkgever in ten minste één maand voor de datum waarop de hernieuwing of de schorsing een aanvang neemt, tenzij de werkgever een kortere termijn aanvaardt.

Ingeval van een noodsituatie heeft de werknemer die het ambt van burgemeester uitoefent, recht op een specifiek politiek verlof met loonbehoud (zie hieronder titel “Specifiek politiek verlof met loonbehoud voor burgemeesters ingeval van noodsituaties”).

• Leden van de gemeenteraad en de Raad voor maatschappelijk welzijn 

Het politiek verlof voor de werknemer die lid zijn van de gemeenteraad of de Raad voor maatschappelijk welzijn mag enkel worden gebruikt voor het vervullen van de opdrachten die rechtstreeks voortvloeien uit de uitoefening van dit mandaat of ambt. De betrokken werknemer moet aan zijn werkgever bij de aanvang het bewijs leveren van het bestaan van zijn mandaat of ambt.

Het maximum aantal dagen politiek verlof per maand voor de leden van de gemeenteraad of de Raad voor maatschappelijk welzijn die niet één van de mandaten uit de vorige categorie uitoefenen, hangt af van het aantal inwoners van de gemeente.

Regeling voor de gemeenten van het Vlaamse Gewest met uitzondering van Voeren en de zes Vlaamse randgemeenten

• Burgemeester, schepen, districtsburgemeester, districtsschepen

Het politiek verlof voor de werknemer die het mandaat of ambt van burgemeester, schepen, districtsburgemeester of districtsschepen uitoefent, mag enkel worden gebruikt voor het vervullen van de opdrachten die rechtstreeks voortvloeien uit de uitoefening van dit mandaat of ambt. De betrokken werknemer moet aan zijn werkgever bij de aanvang het bewijs leveren van het bestaan van zijn mandaat of ambt.

Deze werknemers krijgen de keuze tussen twee formules. Binnen eenzelfde mandaat of ambt kunnen beide formules afwisselend worden opgenomen:

• ofwel blijft hij als werknemer gewoon verder werken en kan hij gedurende maximaal twee arbeidsdagen per week van het werk afwezig zijn;
   
• ofwel schorst hij de uitvoering van zijn arbeidsovereenkomst tijdens de uitoefening van zijn mandaat. Dit recht wordt slechts toegekend voor de uitoefening van één enkel mandaat of ambt.

Kiest de werknemer voor de eerste formule, dan brengt hij zijn werkgever op de hoogte van de dagen waarop hij van het werk afwezig zal zijn; dit gebeurt ten laatste de woensdag van de week die de week van zijn afwezigheid voorafgaat. Ingeval van overmacht (ook ingeval de afwezigheidsdagen reeds zouden gepland zijn), brengt de werknemer zijn werkgever zo spoedig mogelijk op de hoogte.

Opteert hij voor de tweede formule, dan brengt hij zijn werkgever schriftelijk op de hoogte van de datum waarop de schorsing een aanvang zal nemen evenals van de duur ervan. De duur van de schorsing bedraagt ten minste twaalf maanden. Binnen eenzelfde mandaat of ambt kan het verlof meermaals worden opgenomen met of zonder onderbreking tussen de schorsingsperiodes en telkens voor een duur van ten minste twaalf maanden. Bij de aanvang van de uitoefening van zijn mandaat of ambt brengt de werknemer zijn werkgever op de hoogte ten laatste op de datum waarop de schorsing begint te lopen; gaat het om een hernieuwing van de schorsing of om een schorsing die begint te lopen tijdens de uitoefening van het mandaat of ambt, dan licht de werknemer zijn werkgever in ten minste één maand voor de datum waarop de hernieuwing of de schorsing een aanvang neemt, tenzij de werkgever een kortere termijn aanvaardt.

Ingeval van een noodsituatie heeft de werknemer die het ambt van burgemeester uitoefent, recht op een specifiek politiek verlof met loonbehoud (zie hieronder titel “Specifiek politiek verlof met loonbehoud voor burgemeesters ingeval van noodsituaties”).

• Leden van de gemeenteraad en de Raad voor maatschappelijk welzijn 

Het politiek verlof voor de werknemers die lid zijn van de gemeenteraad of de Raad voor maatschappelijk welzijn mag enkel worden gebruikt voor het vervullen van de opdrachten die rechtstreeks voortvloeien uit de uitoefening van dit mandaat of ambt. De betrokken werknemer moet aan zijn werkgever bij de aanvang het bewijs leveren van het bestaan van zijn mandaat of ambt.

Het maximum aantal dagen politiek verlof per maand voor de leden van de gemeenteraad of de Raad voor maatschappelijk welzijn die geen burgemeester of schepen zijn, hangt af van het aantal inwoners van de gemeente.

• Leden van het Bijzonder Comité voor de Sociale Dienst

De leden van een Bijzonder Comité voor de Sociale Dienst, andere dan de burgemeester of schepenen, hebben recht op politiek verlof. Dit verlof mag enkel worden gebruikt voor het vervullen van de opdrachten die rechtstreeks voortvloeien uit de uitoefening van dit mandaat of ambt. De betrokken werknemer moet aan zijn werkgever bij de aanvang het bewijs leveren van het bestaan van zijn mandaat of ambt.

Het maximum aantal dagen politiek verlof per maand voor de leden van een Bijzonder Comité voor de Sociale Dienst, hangt af van het aantal inwoners van de gemeente.

Het Bijzonder Comité voor de Sociale Dienst is het comité dat in het kader van het Vlaams decreet over het lokaal bestuur van 22 december 2017 verplicht moet worden opgericht in de schoot van elk openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn 

Ambten of mandaten op provinciaal niveau 

De werknemers die lid of voorzitter zijn van een provincieraad hebben recht op een politiek verlof voor de periodes die overeenstemmen met de zittingen van de provincieraad.

Ambten of mandaten bij de gemeenschappelijke gemeenschapscommissie, de Vlaamse Gemeenschapscommissie, de Franse gemeenschapscommissie, de Raad van de Duitstalige Gemeenschap en de districtsraden

De werknemers die lid of voorzitter zijn van de gemeenschappelijke gemeenschapscommissie, de Vlaamse Gemeenschapscommissie, de Franse gemeenschapscommissie of de Raad van de Duitstalige Gemeenschap, of lid zijn van hun uitvoerend college, hebben recht op een politiek verlof van 1 dag per maand.  Hetzelfde geldt voor werknemers die lid zijn van een districtsraad.

Dit verlof  mag enkel worden gebruikt voor het vervullen van de opdrachten die rechtstreeks voortvloeien uit de uitoefening van dit mandaat of ambt. De betrokken werknemer moet aan zijn werkgever bij de aanvang het bewijs leveren van het bestaan van zijn mandaat of ambt.

Behoud van het loon 

Tijdens het politiek verlof hebben de werknemers het recht van het werk afwezig te blijven met behoud van hun normaal loon ten laste van hun werkgever, met het oog op het uitoefenen van hun mandaat of ambt, behalve wanneer het gaat om het mandaat of ambt van burgemeester, schepen, voorzitter of lid van een bureau van een districtsraad of voorzitter van het openbaar centrum voor maatschappelijk welzijn.

Het normaal loon wordt berekend overeenkomstig de wetgeving betreffende de feestdagen, beperkt tot de loongrens voorgeschreven bij de regeling van de verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering.

De werkgevers kunnen om de drie maanden de terugbetaling bekomen van de lonen en de werkgeversbijdragen voor de periode van het politiek verlof. De aanvraag tot terugbetaling moet ingediend worden bij de instelling waar de werknemer zijn mandaat of ambt waarneemt in de vorm van een aangifte van schuldvordering, opgesteld voor elke betrokken werknemer.

De betrokken instelling vordert dan op haar beurt de lonen en de werkgeversbijdragen die zij aan de werkgevers heeft terugbetaald van de betrokken mandataris terug. Het van de mandataris teruggevorderde bedrag mag echter niet meer bedragen dan de helft van de wedde of de presentiegelden die hij ontvangt.

Ontslagbescherming 

De werknemer die kandidaat is voor één van de hierboven vermelde mandaten bericht zijn werkgever hiervan per aangetekend schrijven binnen de zes maanden vóór een verkiezing. Vanaf de ontvangst van het schrijven en tot de verkiezing, mag de werkgever geen daad stellen die ertoe strekt eenzijdig een einde te maken aan de dienstbetrekking, behalve om redenen die vreemd zijn aan het feit dat de werknemer kandidaat is.

Voor zover de werknemer daadwerkelijk op de kandidatenlijsten voorkomt, blijft de bescherming van kracht gedurende drie maanden na de verkiezing, zelfs als de werknemer niet verkozen wordt.

Ingeval de werknemer wordt verkozen, blijft de bescherming van kracht tijdens de hele duur van het mandaat en tijdens de zes maanden die er onmiddellijk op volgen.

Specifiek politiek verlof met loonbehoud voor burgemeesters ingeval van noodsituaties

Werknemers die het ambt van burgemeester uitoefenen en in het kader daarvan geconfronteerd worden met een noodsituatie die ertoe leidt dat zij op buitengewone en aanhoudende wijze beschikbaar moeten zijn in hun hoedanigheid van burgemeester, hebben sinds 24 juli 2023 recht op een specifiek politiek verlof.

Een noodsituatie is elke gebeurtenis die schadelijke gevolgen voor het maatschappelijke leven in de betrokken gemeente of stad veroorzaakt of kan veroorzaken, zoals een ernstige verstoring van de openbare veiligheid, een ernstige bedreiging ten opzichte van het leven of de gezondheid van personen en/of ten opzichte van belangrijke materiële belangen (bv. een zware overstroming of een terroristische aanslag binnen de betrokken gemeente of stad).

In het kader van deze specifieke verlofregeling hebben de betrokken werknemers boven op het gewone politiek verlof van maximaal 2 dagen per week (zie hierboven titel “Ambten of mandaten op gemeentelijk niveau”), het recht om gedurende maximum het aantal arbeidsdagen dat hij wekelijks dient te presteren, afwezig te zijn van het werk, en dit zolang de noodsituatie aanhoudt.

Stel bijvoorbeeld dat de betrokken werknemer die normaal gezien van maandag tot vrijdag werkt, en elke week een dag politiek verlof neemt op maandag, op woensdag geconfronteerd wordt met een noodsituatie in zijn gemeente die aanhoudt tot zondag tijdens de betrokken week, dan zal hij naast de dag politiek verlof op maandag, tijdens diezelfde week ook nog recht hebben op drie dagen politiek verlof, m.n. op woensdag, donderdag en vrijdag.

In afwijking van de normale regel (zie hierboven titel “Behoud van loon”) hebben de betrokken werknemers tijdens de opname van dit specifiek politiek verlof recht op hun normaal loon ten laste van hun werkgever.  Dit recht op loon geldt ook voor de gewone dagen politiek verlof wanneer deze dagen worden opgenomen tijdens een noodsituatie waarin de buitengewone en aanhoudende beschikbaarheid van de betrokken werknemer in zijn hoedanigheid van burgemeester onontbeerlijk is als gevolg van een noodsituatie. De berekening van het normaal loon gebeurt overeenkomstig de wetgeving betreffende de feestdagen, beperkt tot de loongrens voorgeschreven bij de regeling van de verplichte ziekte- en invaliditeitsverzekering. De werkgevers kunnen om de drie maanden de terugbetaling bekomen van de lonen en de werkgeversbijdragen voor de periode van het politiek verlof. De aanvraag tot terugbetaling moet ingediend worden bij de instelling waar de werknemer zijn mandaat of ambt waarneemt in de vorm van een aangifte van schuldvordering, opgesteld voor elke betrokken werknemer.

De werknemer die gebruik wil maken van deze specifieke verlofregeling, dient zijn werkgever vooraf of, als dit niet mogelijk is, zo spoedig mogelijk te verwittigen. Wanneer de werknemer gebruik maakt van deze regeling en het daarbij de eerste maal is dat hij in het kader van zijn ambt als burgemeester het recht op politiek verlof uitoefent, dient hij voorafgaand aan de uitoefening van dit specifiek recht, of, als dit niet mogelijk is, zo spoedig mogelijk, het bewijs moeten leveren van zijn ambt van burgemeester.

De werknemer dient deze specifieke verlofregeling te gebruiken voor het doel waarvoor het is toegestaan. Wanneer zijn werkgever erom verzoekt, moet de werknemer bewijzen dat er sprake is van een noodsituatie als gevolg waarvan de buitengewone en aanhoudende beschikbaarheid van de werknemer in zijn hoedanigheid van burgemeester onontbeerlijk is. Dit bewijs kan op eender welke wijze worden gegeven.